Tradycyjnie na naszych konferencjach zapraszamy na prezentacje aktualnych badań z politologii religii. Oprócz sesji głównych odbędą się równoległe panele na temat bieżących badań nad religią i polityką. Zapraszamy do zgłaszania propozycji we wszystkich dziedzinach politologii religii:
a) teoretycznych i metodologicznych problemach politologii religii;
b) badaniach empirycznych religii-polityki/stosunków międzynarodowych;
c) porównawczych studiach zjawisk na styku religii i polityki.

W tym panelu chcemy omówić doktrynę polityczną Kościoła rozwiniętą przez Jana Pawła II i jej realizację. Jak sama idea „metapolitycznego” i „naprawczego” zaangażowania hierarchii sprawdza się w praktyce? Czy polityczne zaangażowanie świeckich chrześcijan zmienia obecną gospodarkę i politykę w zgodzie z Ewangelią? Biorąc pod uwagę, że rok 2025 jest również rokiem stulecia encykliki Piusa XI Quas primas, należy również zapytać, czy teorię polityczną Jana Pawła II można postrzegać zgodnie z „hermeneutyką ciągłości” (Benedykt XVI)?

Współczesny świat został zdominowany przez zyskujący na znaczeniu humanizm antropocentryczny, który promuje wizję człowieka wypaczonego, oderwanego od Boga i obiektywnych wartości poznawczych i moralnych. Tendencję tę przyjmują politycy, którzy afirmują indywidualizm i skupiają się na tym, co namacalne, materialne i dochodowe, ignorując przy tym osobę i jej duchowy, nadprzyrodzony wymiar. Władza ma dziś odpowiadać zewnętrznemu obywatelowi, a nie wymagać, formować i prowadzić do głębszej refleksji.

Tymczasem Jan Paweł II definiował człowieka jako istotę integralną, nieredukowalną przez nic i nikogo, opartą na przyrodzonej i nadprzyrodzonej godności. Polityka i władza powinny uwzględniać tę głębię ludzkiego wymiaru, a przywództwo nie tylko odpowiadać na aktualne oczekiwania społeczne, ale przede wszystkim wskazywać drogę, inspirować do refleksji, prowadzić do wartości i nadawać sens ludzkiej egzystencji.

Spotykając się z politykami i młodzieżą – przyszłą elitą polityczną – Jan Paweł II wzywał ich do stawiania sobie wysokich wymagań i do odwagi w poszukiwaniu prawdy: Jeśli to konieczne, bądźcie zdecydowani iść pod prąd opinii publicznej i szeroko rozpowszechnionych haseł! (List do Młodych Świata, 1985). Zwrócił uwagę, że Europa przestaje istnieć, ponieważ traci swoją tożsamość. Aby ją odzyskać, musi powrócić do swoich chrześcijańskich korzeni: sprawowanie władzy politycznej (…) powinno być ofiarną służbą człowiekowi i społeczeństwu, a nie poszukiwaniem własnych lub grupowych korzyści z wykluczeniem dobra wspólnego całego narodu.

Koncepcja przywództwa staje się zatem aktualna – nie jako anachronizm, ale jako odpowiedź na kryzys wartości i nadużycia władzy. Jakie zatem powinno być przywództwo, aby sprostać wyzwaniom XXI wieku? Jakim testom jest dzisiaj poddane? Jakie wskazówki możemy czerpać z myśli i nauk Jana Pawła II? Jaka jest ponadczasowość i uniwersalność modelu władzy i przywództwa prezentowanego przez Papieża? Przed czym ostrzega nas dziś Jan Paweł II i do czego nas wzywa? To tylko niektóre z pytań, na które spróbujemy odpowiedzieć podczas dyskusji panelowych.

Badanie relacji islamu i demokracji liberalnej przestało być wyzwaniem „czysto akademickim”, natomiast stało się także palącą potrzebą wynikającą z sytuacji, w jakiej znalazła się współczesna Europa. Z jednej strony obserwujemy stały wzrost roli islamu w państwach Europy Zachodniej wynikający zarówno ze zwiększonej presji migracyjnej, czego najlepszym dowodem był kryzys migracyjny z 2015 r., jak i rosnącej roli demografii w starzejącej się Europie. Obecnie w państwach UE żyje ok. 30 mln muzułmanów, natomiast szacunki PEW Research Center wskazują, że w 2050 r. będzie to ok. 58 mln osób. W związku z tym rodzą się pytania, w jakich obszarach powstają napięcia między demokracją liberalną a islamem? Z czego te napięcia wynikają? Jaki mają charakter – tzn. czy wynikają z nienegocjowalnych wartości demokracji liberalnej i islamu? Na ile koncepcja europejskiego islamu jest realną odpowiedzią na te wyzwania, a na ile pozostaje jedynie projektem życzeniowym niszowych środowisk intelektualnych? Czy wzrost politycznej roli muzułmanów będzie wymuszał przemodelowanie porządku politycznego opartego na świeckości i szerszego uwzględnienia czynnika religijnego?

W Europie i poza nią mamy do czynienia z sekularyzacją polegającą na „wypłukiwaniu” wartości chrześcijańskich z instytucji, prawa, sztuki i innych sfer kultury. Warto więc sobie zadać pytanie, jakie konsekwencje dla polityki, ekonomii i społeczeństw ma ten proces. W kontekście głównego tematu tej konferencji należałoby też podjąć refleksję nad nadużyciami władzy związanymi z kulturą, polegającymi m.in. na promowaniu przez państwo jednej, zideologizowanej wersji kultury, czy wykorzystywaniu kultury do walki politycznej. Interesującymi zjawiskiem jest też uleganie władzy oddolnym naciskom ze strony grup promujących określony światopogląd. Warto też zastanowić się, jakie oblicza przyjmuje „wojna kulturowa” we współczesnych społeczeństwach i jakie są jej konsekwencje.

W ramach panelu zostanie podjęta refleksja nad społecznymi encyklikami Jana Pawła II – Laborem exercens, Sollicitudo rei socialis i Centesimus annus – nad ich aktualnością i wpływem na współczesne życie społeczne, gospodarcze i polityczne. Zostanie podjęty problem, w jaki sposób papieskie przesłanie dotyczące pracy, solidarności, sprawiedliwości społecznej i globalnej odpowiedzialności może stanowić odpowiedź na dzisiejsze wyzwania, takie jak nierówności ekonomiczne, migracje, kryzysy ekologiczne i transformacja cyfrowa. Chodzi nie tylko o analizę treści encyklik, ale również propozycje ich praktycznego zastosowania w realiach współczesnego świata.